اکثر عسل ها پس از مدتی که در انبار ، فروشگاه و منازل نگه داری شدند خود به خود شکرک زده و از حالت مایع خارج می گردد و به اصطلاح رس می کنند . شکرک زدن عسل  دلیل بربدی و تقلبی بودنش نیست خلاف تصور غلط و رایج در ایران است ک عسل شکرک زده و سفت شده را تقلبی می دانند .

با ما همراه شوید

از زمانهای بسیار قدیم مردم به خواص درمانی عسل در معالجه بیماری های ریوی پی برده بودند . چنانچه بقراط نوشته است که شربت عسل برای از بین بردن سرفه و خلط سینه مسلول نافع است . هندوهای قدیم نیز عسل و شیر را بهترین دارو برای درمان سل و فشارخون می دانستند .

با ما همراه شوید

بره موم چیست ، رزین و موم دو ترکیب عمده ی تشکیل دهنده بره موم هستند. انجام بررسی ها و تحقیقات زیاد در دهه های اخیر به ترکیبات متعدد و پیچیده این محصول اشاره می کند. در سال 1995، گرین وی در آکسفورد 150 ترکیب متمایز را در بره موم شناسایی کرد .

با ما همراه شوید

محمدرضا کوهی مدرس تولید ژل رویال در کارگاه آموزشی اظهار داشت : تولید ژل رویال در شرق آسیا توسعه خوبی یافته است و کشور چین ، ژاپن ، تایوان ، تایلند ، مالزی و سنگاپور تولید قابل ملاحظه ای دارند و در حال حاضر کشور چین سرآمد همه کشورها در تولید ژله زنبور عسل است.

تعریف فرآیند تولید ژل به زبانی ساده عبارت است از ضابطه مند کردن رفتار زنبور عسل برای تولید این محصول ارزشمند . ژل رویال یا شاه انگبین ، شیر زنبورعسل ، شهد شاهانه و غذای ملکه است . این ماده بسیار مغذی و نیرو بخش است که به عنوان غنی ترین ماده مغذی بیولوژیک شناخته شده  و از دوران باستان به عنوان اکسیر جوانی یا مایه حیات در طب استفاده می شده و اکنون نیز در کشورهای پیشرفته استفاده دارویی از آن برپایه تحقیقات علمی دانشمندان معتبر رایج است.

ژل رویال از دوجفت غده هیپوفارین موجود درطرفین سر زنبوران کارگر جوان ( پرستار ) ترشح میشود و با آنزیم های بزاق دهان آنها مخلوط میشود.

ژل رویال خمیری شکل با رنگ تقریبا سفید تا زرد کمرنگ و طعمی تند است.این ماده بسیار مغذی تا سه روز مورد استفاده همه لاروها (نوزادان زنبور عسل ) قرار گرفته ولی زنبور ملکه به طور دائم از این ماده مغذی تغذیه میشود.برای تولید انبوه ژل رویال کلنی ها باید به گونه ای سازماندهی شود که بر مبنای رفتار طبیعی و همیشگی زنبور عسل استوار باشد . ژل رویال توسز زنبورهای3تا12 روزه تولی میشود که الگوی تولید آن را میخواهیم باهم مرور کنیم.کوهی تصریح کرد : درسال 1940 اولین بار تکنیک تولی صنعتی و انبوه ژله توسط ژاپنی ها ابداع شد.بعدها تایوانی ها این روش را از ژاپنی ها فرا گرفتند . در سال های اول از هر کلنی 20تا30 گرم استحصال ژل داشتند و رفته رفته متدهای خود را ارتقا دادند و امروزه به جایی رسیده اند که نخستین تولید کننده و صادر کننده ژله در جهان هستند.چینی ها پیشینه 20 سال فعالیت تولید این محصول  را چنان مستحکم  کردند که اکنون حتی از یک کلنی تا16 کیلوگرم ژله تولید میکنند ، این درحالی است که این میزان حتی از متوسط تولید عسل ما هم بیشتر است.

این زنبوردار شهرستان اردستان که چندسالی است مشغول تولید ژله به روش  و تکنیک جدید است خاطرنشان کرد : برای شروع کار ما نیازمند  سازماندهی کلنی هستیم برای این فعالیت 3سازماندهی باید صورت بگیرد.سازماندهی اول از پاییز امسال(برای افرادی که تازه شروع کرده اند)سازماندهی دوم امروز بصورت عملیاتی انجام میشود،و سازماندهی سوم که هر 6 روز یکبار باید انجام بپذیرد.

امروز بعدازظهر قرار است سازماندهی را باهم انجام دهیم بنابراین نخست آن را شرح میدهم.

سازماندهی دوم:

برای انجام سازماندهی دوم ، ملکه را در طبقه اول با شبکه مانع نگه داشته و کندو را طبق میگذاریم . به طبق دو قاب لارو جوان منتقل میکنیم.قابهای لارو مسن یا درحال بسته شدن و شفیره های نیم بسته به بالا منتقل میشود . لازم به یادآوری است که قاب حاوی تخم به طبقه دوم انتقال نمی یابد و در کندو ( پائین ) میماند.قاب های حاوی لارو جوان نباید قسمتی تخم و شفیره باشد.دوقاب خالی ( پوکه ) در طبقه اول قرار میدهیم.

مرتب کردن قابها درطبقه بالایی اصولی دارد که باید با ظرافت خاصی چیدمان شود . از سمت چپ طبق ، شربت خوری قابی،قاب عسل یا شفیره یا لارو مسن قاب لارو جوان یک سانتی متر فضای خالی  و نهایتا قاب لارو جوان قرا میگیرد.زنبورها درفضای خالی یک سانتی متری جمع خواهند شد که این تجمع زنبورهای پرستار آنچیزی است که ما به دنبال آن هستیم و خواسته ماست .

کلید تولید ژل رویال جمعیت بیشتر زنبوران است که بر روی قابها قرار می گیرند . توجه داشته باشید که قاب گرده در پایین نگه داشته میشود در طرفین قابها . هیچ گاه از قاب روشن در طبقه بالا استفاده نکنید و از تکان دادن قاب اجتناب کنید .

نکات مهم در سازماندهی دوم :

لاروها هر چه هم سن باشند ژله بیشتری تولید خواهد شد و پیوندها بهتر مورد پذیرش قرار میگیرد.

کوهی با نشان دادن تجهیزات و ادوات مدرن و صنعتی تولید ژله تصریح کرد:سلول پیوند،تیرک ها، سوزن پیوند،قاشق تخلیه ژله،استراکتور تخلیه ژل رویال،پنس خارج کردن لاروها همه ابزارآلاتی هستند که برای تولید تخصصی و حرفه ای ژله ساخته شده اند و نیازمند این تجهیزات در فرآیند کار هستیم.

وی افزود:سمت و سوی فعالیت تولید ژله مشابه تولید بچه کندو است.15تا35درجه سانتی گراد محدوده دمای مجاز برای انجام پیوند است که باید درمکانی سایه،به دور از باد و گرمای ناگهانی و گرد و غبار صورت پذیرد.

دو روزپیش ازسازماندهی دوم ملکه را در درون قفس حبس کرده و در کف کندو قرار میدهیم به جز مواقع سرد سال که احتمال سرماخوردگی میرود و کم شدن بوی ملکه اشتیاق به تولید شاخون را افزایش داده که از ساعت دوازدهم به بعد این امکان فراهم می شود.علاوه براین روش میتوان ملکه را به مدت 10ساعت از کلنی خارج کرد.

کوهی افزود:قاب گرده نباید از طبقه بالا منتقل شود.قابهای سفید برای پیوند مناسب نیست چون امکان پذیرش پیوندها را کم میکند.

پیوندها :

در تولید ملکه لاروهای 12 تا 18 ساعته لحاظ میشود . منتها در فرآیند تولید ژله لاروهای 24 ساعته استفاده میشود.چون باید به گونه ای برنامه ریزی کرد که زمان تخلیه ژل نباید شب باشد که از میزان ژل کاسته میشود . 72 ساعت پس ازپیوند بهترین زمان تخلیه است . اگر از لاروهایی که 12ساعت از عمرشان  گذشته استفاده شود حداکثر تولید ژل در ساعت 80 است که زمان برای تخلیه آن نداریم . دراینجا لارو برای ما ارزشی ندارد.

برای پیوند باید با محلولی بسترسازی انجام شود که مخلوطی از ژل رویال و عسل به نسبت 50 درصد است . یک قطره از آن وسط سلول پیوند قرار میدهیم تا لارو درآن به طور شناور قرار گیرد.

زنبورعسل از طریق 8 تراشه تنفس میکند . اگر هنگام قرارگیری درسلول و محلول پیوند یکی یا تعدادی از این تراشه ها بسته شود ، اگرچه ممکن است پذیرش اولیه  انجام و تزریق ژل هم صورت پذیرد ولی لارو از بین میرود و سلول خشک میشود . بنابراین در عدم بسته شدن تراشه ها دقت بسیاری انجام شود.

لوازم کار:

    داشتن کندو با حمایت مناسب
    شربت خوری مخصوص ژل
    شبکه مانع ملکه
    قاب پیوندی
    تیرک پیوندی
    سوزن پیوند

تخلیه ژل رویال :

بهترین زمان تخلیه ژل رویال 72 ساعت پس از قرار دادن تیرک ها در کندو است.برای تخلیه ژل باید موم بالای سلول ها را با چاقوی تیزی برش داد . به نحوی که به سلولها آسیبی نرسد ، پس از آن با پنس مناسب لاروها را از درون سلول خارج  کرده به نحوی که آسیبی به لارو نرسد چون پاره شدن بدن لارو موجب نفوذ مایع به درون ژل و کاستن از کیفیت آن میشود.سلول ها باید با دقت و سرعت تخلیه شود و ژلی در ته سلول باقی نماند . حدود 350 تا 400 میلی گرم ژل از هر سلول میتوان استحصال کرد.

سوزن پیوند :

سوزن پیوند یک ابزار تاثیرگذار و مهم در فرآیند تولید ژله است که باید در انتخاب و خرید آن دقت صورت گیرد ، چون با این سوزن به زور معمول روزانه بیش از 1300 تا 1500 لارو را پیوند میزنند.

پمپ مکنده :

در بعضی از کشورها از پمپ مکنده برای تخلیه ژل استفاده می کنند.

قاشقک تخلیه :

با این قاشق عمل تخلیه ژل از سلول  انجام میشود و در ظروف دلخواه که بهترین آن ظروف پت است ذخیره میشود.ظروف پت چون نمی شکنند و امنیت بهتری برای حفاظت دارد ارجح است.ژل خارج شده

تا 6ساعت  پس از خارج شدن از کندو  بدون کمترین تغییر دوام می آورد و در کیفیت آن تغییری حاصل نمی شود پس از آن بلافاصله باید فریز شود و در غیراین صورت خاصیت خود را از دست می دهد.

عوامل موثر در تولید ژل رویال :

-هرچه سلول ها به هم نزدیک تر باشند(تیرک)تولید ژله بیشتر است.

-جمعیت موثر در کندو در شروع فصل بهار

-هرفعالیتی که جمعیت کندو را افزایش دهد مجاز به آن هستیم

-خوراندن شربت یک به یک به مقدار کم ولی به دفعات

-ترکیب شربت به علاوه گرده هفته ای یکبار به صورت اسپری در کندو(حدود10تا12گرم گرده در دو لیتر شربت)

-فشرده سازی جمعیت و حذف قاب های اضافی

-هرچه جمعیت پرستاران بیشتر باشد تخمگذاری ملکه بیشتر است

-مبارزه با جرب واروا فراموش نشود،کندویی که درگیری 4درصدی  با واروا داشته باشد در معرض نابودی است

-هیچ گاه سعی نکنید با کندوی ظعیف تولید کنید

-بهترین زمان شروع تولید ژله زمانی است که کندو به 7یا8 قاب کامل میرسد

سازماندهی اولیه :

ایجاد قابهای دارای لارو جوان یکدست از مهمترین اهداف سازماندهی اولیه است،پس از اینکه کندو به 7 یا8 قاب پرجمعیت رسید کندو را دو طبقه میکنیم با قراردادن شبکه مانع ملکه.انتقال تمام قابها به طبقه دوم به همان ترتیب طبقه پایین.دوقاب(پوکه)برای تخمگذاری طبقه پایین  قرار داده و ملکه در طبقه پایین باقی قرار داده و ملکه در طبقه پایین  باقی می ماند قرار دادن شربت خوری  درطبقه بالا ملکه در طبقه پایین  روی یک قاب تخمگذاری کرده که کاملا یکدست است چون به قابهای یکدست نیاز داریم،7یا8 روز بعد دو قاب یکدست خواهیم داشت که مرحله سازماندهی دوم را انجام میدهیم.اگر قاب پیوند را  معرفی کنیم سه روز بعد قابل تخلیه است و این کار به طور مرتب تکرار میشود.پس از اینکه لاروها را در طبقه بالا قرار دادیم تبدیل به شفیره شدند.زمان سازمان دهی سوم فرا میرسد.هر6روز یکبار تکرار میشود تا زمانی که ژله تولید می شود.

ایجاد قاب های لارو یک دست :

هدف از سازماندهی اول به دست دادن دو لارو هم سن و یک دست است.فاصله ما بین سازماندهی اول و دوم 8 روز است  که برای تخم ریزی ملکه جهت به دست آوردن 2 قاب پر از تخم است.حدودا4روز طول میکشد تا ملکه یک قاب را پر کند.

تهیه لارو :

لاروها باید 24 ساعت سن داشته باشند که برای تولید ژله ایده آل ترین است در یک کندوی 10 قاب پرجمعیت یکی از قاب ها را برداشته و یک پوکه تمیز در کندو قرار میدهیم،شربت دادن قطع میشود و ملکه چون جای خالی یافته  تخم ریزی میکند ، حدود 3500 لارو به ما میدهد.بهترین ساعت معرفی قاب ساعت 2 بعدازظهر به بعد است چون شهد و گرده وارد کندو نمیشود و تخم ریزی ملکه روی قاب جدید تمیز شده،آغاز میشود . لاروهای 24 ساعته شبیه پرانتزاند و هرچه حالت حلقوی لارو بیشتر باشد  بهتر است . دقت کنید در طبقه دوم نباید تخم ببینیم این بدان مفهوم است که یا ملکه بالا آمده یا ملکه جدید بوجود آمده است . دراین حالت ممکن است مشاهده کنید که لاروها بیرون انداخته شده اند.چک کنید که شبکه مانع ملکه بی نقص باشد . گرمای هوا ممکن است باعث انعطاف و قوس دار شدن شبکه مانع ملکه شود . جنس شبکه مانع ملکه باید طوری انتخاب گردد که باعث زخمی شدن بدن زنبور نشود.اگرملکه به طبقه بالا بیاید هیچ پیوندی موفقیت آمیز نخواهد بود .

چیدمان تیرک ها :

گزینش تعداد کندوهای پیوندی به مهارت نیروی کار ، سرعت پیوند و تعداد کارگران ماهر بستگی دارد . تیرک های پیوندی اگر امروز در کندو قرار دادیم 2 تا 3 ساعت بعد مراجعه میکنیم.اگر 70 تا 80 درصد سلولها پذیرش شده باشد . یعنی کار پیوند قابل قبول است . البته مطلوب نیست ولی اگر پیوندها پذیرش نشده بود دوباره تیرک ها را در اتاق پیوند ، تجدید پیوند می کنیم.

تخلیه ژله :

روز سوم از زمان قرار دادن تیرک ها در کندو(ساعت72)تخلیه سلول ها انجام میشود . برای این کار قاب حاوی ژله را برای راندن زنبور برس بزنید . از تکان دادن آن اجتناب کنید . چون نباید زنبورهای پرستار از محیط دور شوند . سلولها تا ساعت 68 ژله شان درحال اضافه شدن است پس از این ساعت سن لارو به حدی میرسد که میزان تغذیه اش برابر میزان ژله ای است که در سلول تزریق میشود . بنابراین برای جلوگیری از کاسته شدن حجم ژله باید از ساعت68تا72 ژله تخلیه شود . وقتی از ساعت76 رد شد سطح ژله کم میشود.عمدتا به دلیل تغذیه زیاد لارو است و همچنین ممکن است روی سلول بسته شود و مزه ژله تغییر می یابد.پس از برداشتن تیرک ها با چاقوی تیزی مومها را برش داده با یک انبرک یا پنس لارو را بیرون سازی میکنیم.دقت کنید زله به یک ظرف تمیز منتقل شود و حین برداشت محیط کار عاری از گرد و غبار و باد شدید باشد.املاح آب چسبیده به ظرف ممکن است از کیفیت ژله بکاهد.

10کندو گروه یک در یک ردیف قرار می گیرد برای سهولت کار،سپردن به ذهن وتهیه شناسنامه کاری.

روز آزاد در جدول فوق برای کارهای متفرقه درنظر گرفته شده است.

همرزمان سازماندهی انجام میشود و10 دقیقه بعد پیوند جای قاب ژله را میگیرد . درجابجایی باید دقت کرد که قابها تکان نخورند . ( گروه دوم )

تامین ویتامینها :

برای پذیرش بهتر تامین ویتامین ها یک الگوی مناسب است.بدین منظور روزانه تا 2گرم ویتامین C

برای هر کندو لازم است.همچنین روزانه30 میلی گرم ویتامین D به ازای هرکندوی8تا10 قاب به صورت محلول در شربت باید در اختیار زنبوران قرار گیرد.وی درعین حال تاکید کرد:فرمول برای تغذیه تکمیلی در دسترس نیست و مراکز معتبر تحقیقاتی وعلمی  باید روش و فرمول تغذیه تکمیلی را تهیه کنند و در اختیار زنبوران قرار دهند.

اتاق پیوند :

اتاق پیوند میتواند یک اتاق،کانکس ، درون خودرو،یا سایه یک درخت باشد.به هرصورت مکانی با سایه به دور از باد و گرمای شدید و جایی است که بتوان درآن با آرامش و حوصله کار پیوند را انجام داد . دمای مطلوب شرایط پیوند از 15 درجه سانتی گراد تا 38 درجه سانتی گراد میباشد.

روش پیوند :

حتما به تعداد مناسب سوزن پیوند در دسترس داشته باشید.سوزن مناسب دست خود را انتخاب کنید که به راحتی بتوانید با آن عمل پیوند را انجام دهید.تعداد مناسب سوزن برای مواقع ضروری  در اختیار داشته باشید  اگر یکی از دسترس خارج شد عمل پیوند معطل نماند.برای عمل پیوند نیازمند نور هستیم که درون سلولها را به خوبی ببینیم.برای جلوگیری از خستگی چشم بهتر است نور از پشت سر به قاب و تیرک ها بتابد که موجب خستگی نشود.تیرک ها و سلولهایی که برای اولین بار میخواهیم روی آن پیوند انجام دهید باید عاری از گرد و غبار باشد.این سلولها را پر از شربت کرده (برعکس حالت پیوند)داخل کندوی پرجمعیت بین قابها قرار میدهیم(بین قاب گرده و ما قبل آن).زنبورها شربت داخل سلول را تخلیه کرده در عین حال سطح داخلی سلول ها و سطح بیرونی با لایه نازکی از بره موم پوشانده میشود.وقتی این پوشش کامل شد از منظر زنبورعسل دیگر پلاستیک نیست و برای عمل پذیرش آماده میشود.بهتر است از تیرک های 34تایی استفاده کنید.میزان ژله استحصالی تابعی از تعداد سلول است به هر میزان سلول ها افزایش یابد.مقدار ژله کاهش می یابد.از یک تیرک 34سلولی میتوان 10تا11گرم ژله استحصال کرد.هرسلول400 میلی گرم ژله تولید میکند.حال اگر دریک کندو3تیرک قرار داده شود حدود30گرم ژله میتوان استخراج کرد.